Vaarwel digitaal geld? Zweden verrast met debat over terugkeer van contant geld voor inclusie en nationale veiligheid

In een opmerkelijke wending voor een van de meest gedigitaliseerde landen ter wereld bespreekt Zweden actief maatregelen om de acceptatie en beschikbaarheid van contant geld te garanderen. De Riksbank, de centrale bank, heeft voorstellen gesteund om essentiële diensten toe te staan ​​contant geld te accepteren. Als reden noemde ze sociale inclusie en veerkracht bij crises zoals cyberaanvallen.

Zweden, een land dat vooroploopt in de overgang naar een samenleving zonder contant geld, bevindt zich nu op een kruispunt dat de toekomst van betalingen opnieuw zou kunnen definiëren. Het debat over de noodzaak om het voortbestaan ​​en de toegankelijkheid van fysiek geld te waarborgen, heeft een onverwacht momentum gekregen. Dit wordt aangewakkerd door zorgen over sociale inclusie, de veerkracht van betalingssystemen en de nationale veiligheid in een steeds onzekerdere mondiale context.

Deze heroverweging van de rol van contant geld vindt plaats in een land waar het gebruik ervan op veel gebieden marginaal is: minder dan 1% in e-commerce en slechts 4% bij transacties in winkels, zo blijkt uit een rapport van Worldpay Global Payments. De verregaande digitalisering in Zweden heeft niet alleen gezorgd voor meer efficiëntie, maar heeft ook een aantal structurele kwetsbaarheden aan het licht gebracht die nu worden aangepakt.

Centraal in dit debat staat de Riksbank, de Zweedse centrale bank, die publiekelijk haar steun heeft uitgesproken voor de voorstellen die voortvloeien uit het "Kasmiddelenonderzoek" (Kontantutredningen), een rapport dat in opdracht van het Ministerie van Financiën is opgesteld. Een van de belangrijkste aanbevelingen is om een ​​wettelijke verplichting in te voeren voor aanbieders van essentiële goederen en diensten, zoals supermarkten en gezondheidscentra, maar ook voor openbare tolheffingsdiensten, om contante betalingen te accepteren.

Erik Thedéen, gouverneur van de Riksbank, heeft een prominente stem gespeeld in deze verschuiving. Hij benadrukte dat deze verplichting cruciaal is voor zowel inclusie als crisisparaatheid.

Mensen zouden altijd zowel digitaal als contant voor voedsel, gezondheidszorg en medicijnen moeten kunnen betalen. De steeds turbulentere wereldwijde situatie, de toename van cyberaanvallen en de enorme stroomuitval in Zuid-Europa benadrukken hoe belangrijk het is om te kunnen betalen, zelfs als het internet eruit ligt. – Erik Thedéen, gouverneur van de Riksbank.

De centrale bank steunt ook het idee om de verantwoordelijkheid van grote bankinstellingen om adequate stortings- en wisseldiensten voor zowel bedrijven als particulieren te verlenen, uit te breiden en te verduidelijken. Tot nu toe was dit niet wettelijk verplicht, maar het wordt als essentieel beschouwd voor het functioneren van contant geld als betaalmiddel.

Er zijn een aantal fundamentele zorgen die deze schijnbare omkering van de trend naar geen contant geld meer veroorzaken:

* Sociale inclusie: het doel is om ervoor te zorgen dat alle burgers, en met name zij die moeite hebben met de toegang tot of het gebruik van digitale betaalmethoden, zoals ouderen, vluchtelingen of personen die te maken hebben met digitale uitsluiting, niet buiten de boot vallen van het betalingssysteem.

* Veerkracht en nationale veiligheid: In een “steeds turbulentere mondiale omgeving” wordt het vermogen om eenvoudige contante betalingen te doen beschouwd als een onderdeel van kritieke infrastructuur. Het doel is om de continuïteit van transacties te waarborgen tijdens crises zoals cyberaanvallen, grootschalige stroomuitval en zelfs in conflictsituaties. De huidige Zweedse infrastructuur voor contant geld wordt als "zeer kwetsbaar" omschreven, juist vanwege het gebrek aan gebruik en de daaruit voortvloeiende desinvesteringen.

* Kwetsbaarheid in de digitale infrastructuur: diepgaande digitalisering, ooit een symbool van de moderniteit, laat nu zien hoe een storing in digitale systemen de dagelijkse economie kan lamleggen. De bijna volledige afhankelijkheid van technologie voor financiële transacties creëert een 'single point of failure'. Contant geld zou dit probleem kunnen helpen oplossen.

Om deze argumenten te versterken, publiceerde de ATM Industry Association (ATMIA) op 22 mei 2025 een whitepaper met de welsprekende titel: “Zweden keert koers om: Cash Returns as a Matter of Survival, Inclusion and Security.”

De transitie van Zweden naar een maatschappij met weinig contant geld is aanzienlijk versneld na een spectaculaire helikopteroverval op een gelddepot in Stockholm in 2009. Dit leidde tot de adoptie van digitale alternatieven. Hierdoor accepteren veel kleine bedrijven geen contante betalingen meer.

In het Cash Inquiry worden specifieke voorwaarden gesteld voor de verplichte acceptatie van contant geld, zoals de toepassing ervan bij bemande verkooppunten op bepaalde tijden (6:00-20:00 uur) en voor bedrijven van een bepaalde omvang (omzet van meer dan 3 miljoen SEK per jaar). Ook wordt een maximumlimiet gesteld aan contante betalingen per transactie (bijvoorbeeld 5.880 SEK in 2025).

Deze discussie in Zweden zou grote gevolgen kunnen hebben voor andere Europese landen die eveneens snel vooruitgang boeken met de digitalisering van hun betalingssystemen. De Zweedse ervaring onderstreept de groeiende wereldwijde spanning tussen snelle innovatie in financiële technologieën – zoals ‘Super Apps’ en geldautomaten van de volgende generatie – en de heersende behoefte om fundamentele rechten zoals financiële inclusie, privacy en basisveiligheid te garanderen.

Het Zweedse voorbeeld laat zien dat volledige digitalisering beperkingen heeft en dat de balans tussen technologische efficiëntie en fundamentele eerlijkheid en veiligheid wellicht vereist dat traditionele betaalmethoden zoals contant geld behouden blijven.

Vindt u dat uw land soortgelijke maatregelen moet nemen om de beschikbaarheid en acceptatie van contant geld te garanderen? Deel uw mening in de reacties.