Gewichtstoename gedurende het leven kan de veroudering van de hersenen versnellen

Hoewel het verband tussen obesitas op middelbare leeftijd en cognitieve achteruitgang al bekend is, is er nog steeds weinig bewijs voor de invloed van gewichtsschommelingen gedurende het leven op de hersenfunctie. Een Braziliaanse studie suggereert nu dat aanhoudende gewichtstoename sinds de kindertijd de hersenveroudering met wel 6,5 jaar kan versnellen.

Het werk werd in april gepubliceerdin het wetenschappelijke tijdschrift Neurology en is het resultaat van het proefschrift van geriater Paulo Henrique Lazzaris Coelho, ontwikkeld in de discipline Geriatrie aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit van São Paulo (USP) en in het Klinisch en Epidemiologisch Onderzoekscentrum van het Universitair Ziekenhuis van USP.

De conclusie was gebaseerd op de analyse van gegevens van 11.361 deelnemers aan de Braziliaanse longitudinale studie naar de gezondheid van volwassenen (ELSA-Brasil) , een van de grootste gezondheidsonderzoeken onder volwassenen in het land. Sinds 2008 worden ambtenaren uit zes Braziliaanse hoofdsteden in de leeftijd van 35 tot 74 jaar gevolgd.

Omdat het niet mogelijk was om daadwerkelijke gewichtsmetingen uit de kindertijd te verkrijgen, baseerden de onderzoekers zich op lichaamssilhouetten die de deelnemers zelf rapporteerden op vijf momenten in hun leven: op de leeftijd van 5, 10, 20, 30 en 40 jaar. Elke deelnemer selecteerde het figuur dat het meest overeenkwam met zijn of haar lichaam in elke leeftijdscategorie, waardoor ze de gewichtsvariaties konden inschatten en de profielen konden categoriseren in ondergewicht, normaal gewicht, overgewicht en obesitas.

Op basis van deze gegevens stelden de auteurs vier overheersende trajectpatronen vast: ‘stabiel normaalgewicht’, ‘normaal naar overgewicht’, ‘ondergewicht naar normaal’ en ‘stabiel overgewicht’.

Cognitieve analyse

De cognitieve functie van de deelnemers werd beoordeeld met behulp van drie gestandaardiseerde tests, afgenomen op drie verschillende momenten gedurende acht jaar. "De meeste studies bekijken een individu slechts één keer en maken een momentopname van zijn of haar cognitieve prestaties op dat moment. In ons onderzoek, omdat we drie momenten beoordeelden, konden we een film maken over de cognitie van die persoon", vertelde Coelho aan Agência Einstein .

Een van de toegepaste methoden was de geheugentest, waarbij vrijwilligers lijsten met eenvoudige woorden moesten onthouden en vervolgens moesten herinneren na korte en middellange tijdsintervallen. "Dit is een gestandaardiseerde test voor het beoordelen van cognitie bij de ziekte van Alzheimer. Hiermee meten we het vermogen van het individu om woorden te onthouden door zowel het onmiddellijke geheugen, direct na het zien van de lijst, als het vertraagde geheugen te evalueren", legt hij uit.

De tweede test is semantische verbale vloeiendheid en is bedoeld om taal te beoordelen. In deze gevallen moesten de deelnemers binnen één minuut zoveel mogelijk woorden uit de categorieën dieren en planten zeggen. De onderzoekers beoordeelden ook de fonemische verbale vloeiendheid, waarbij vrijwilligers zoveel mogelijk woorden moesten zeggen die begonnen met de letters A en F. "Met deze tests berekenden we het totale aantal woorden dat ze produceerden en zo konden we een globale beoordeling van de taal maken", legt de onderzoeker uit.

Tot slot beoordeelden de onderzoekers de uitvoerende functie, oftewel het vermogen om taken te plannen, organiseren en uit te voeren. Dit werd gemeten met een proeftoets, waarbij deelnemers letters en cijfers in afwisselende volgorde met elkaar moesten verbinden, waarbij de uitvoeringstijd de belangrijkste indicator van de prestatie was. "Hoe minder tijd het kost, hoe beter", zegt Coelho.

Versnelde cognitieve achteruitgang

In de drie fasen van de cognitieve beoordeling observeerden onderzoekers dat groepen die in de loop van hun leven in gewicht waren toegenomen – met name degenen die van een normaal gewicht naar overgewicht gingen, degenen die van ondergewicht naar een normaal gewicht gingen en degenen die overgewicht behielden – een snellere cognitieve achteruitgang ondervonden vergeleken met deelnemers die hun normale gewicht stabiel hielden.

In praktische termen vertegenwoordigden deze trajecten een vroege veroudering van de hersenen van respectievelijk 4,6, 4,9 en 6,5 jaar in de drie scenario's, met meer uitgesproken verlies van geheugen en uitvoerende functies.

Volgens Coelho hangen de verklaringen voor deze bevindingen samen met meerdere factoren. Gewichtstoename gedurende iemands leven kan het risico op hart- en vaatziekten verhogen, wat op zijn beurt een directe impact heeft op de hersenen. Daarnaast kunnen aandoeningen die verband houden met obesitas, zoals chronische ontstekingen, hormonale veranderingen en de ophoping van eiwitten zoals bèta-amyloïde (een marker voor de ziekte van Alzheimer), ook bijdragen aan cognitieve achteruitgang.

Sociale ongelijkheid

In het onderzoek werden deze effecten sterker waargenomen bij vrouwen en bij zwarte of bruine personen, terwijl er geen significante verbanden werden gevonden bij blanke mannen. De verschillen tussen demografische groepen wijzen erop dat er andere invloeden een rol spelen.

Bij vrouwen spelen bijvoorbeeld fysiologische verschillen in het ontstaan ​​van hart- en vaatziekten en het onderbehandelen van risicofactoren als hoge bloeddruk en diabetes mogelijk een belangrijke rol.

Onder zwarte en bruine mensen kan de interactie tussen biologische factoren en sociale determinanten – zoals de kwaliteit van het onderwijs, beperkte toegang tot gezondheidszorg en structurele discriminatie – een deel van de waargenomen ongelijkheden verklaren. Zwarte en bruine vrouwen worden vaak geconfronteerd met sociaaleconomische barrières die hun toegang tot een evenwichtig dieet, regelmatige lichaamsbeweging en hoogwaardige medische zorg belemmeren. Deze context kan gewichtstoename bevorderen en cognitieve risico's verergeren.

Bovendien wordt chronische stress, veroorzaakt door situaties van racisme en sociale ongelijkheid, ook in verband gebracht met schade aan de geestelijke gezondheid en de hersengezondheid. "Dit kan bijdragen aan gewichtstoename en daarmee aan een groter risico op cognitieve stoornissen. Beperkte toegang tot gezondheidszorg kan leiden tot late diagnoses en een gebrek aan preventieve interventies", aldus neuroloog Marco Túlio Pedatella van het Hospital Israelita Albert Einstein in Goiânia.

Het goede nieuws is dat de studie ook de rol van preventie onderstreept. Coelho benadrukt dat gewichtsbeheersing een belangrijke rol speelt bij de bescherming tegen cognitieve achteruitgang, aangezien mensen die in gewicht toenamen of overgewicht hadden, gedurende de acht jaar van monitoring een snellere achteruitgang lieten zien dan mensen die een normaal gewicht behielden. Volgens hem is het normaal dat cognitieve prestaties na de leeftijd van 35 jaar beginnen af ​​te nemen, maar dit proces versnelt vooral bij ziekten die direct de hersenen aantasten, zoals hart- en vaatziekten en dementie.

Vormen van preventie

Gezien deze bevindingen pleiten de onderzoekers voor overheidsbeleid gericht op gewichtsbeheersing vanaf de kindertijd als strategie om gezonder ouder worden te bevorderen, met name onder kwetsbare groepen. In de klinische praktijk kunnen de resultaten ook de manier veranderen waarop professionals patiënten met een voorgeschiedenis van obesitas monitoren, door de beoordeling van de cognitieve gezondheid als essentieel onderdeel van de behandeling te integreren.

Volgens Pedatella moet het voorkomen van cognitieve achteruitgang worden gezien als een multifactoriële inspanning. Dit omvat het controleren van het gewicht vanaf jonge leeftijd, het volgen van een evenwichtig dieet, het regelmatig beoefenen van fysieke activiteiten (die, naast gewichtsbeheersing, de bloeddoorstroming in de hersenen verbeteren en de neuroplasticiteit bevorderen), het stimuleren van intellectuele activiteit, het krijgen van goede slaap, het beheersen van chronische ziekten zoals diabetes en hypertensie, en het versterken van sociale banden, die ook een beschermend effect hebben op de geest.

"Studies als deze, met specifieke gegevens van de Braziliaanse bevolking, zijn essentieel om gezondheidsrichtlijnen aan te passen aan onze context. Ze stellen ons in staat om kwetsbaardere groepen te identificeren en effectievere strategieën voor vroege interventie te ontwikkelen", concludeert de Einstein-neuroloog.

Bron: Einstein Agency

Het bericht Gewichtstoename in de loop van een mensenleven kan de veroudering van de hersenen versnellen verscheen het eerst op Agência Einstein .