Ekspert Gromov: Jak wielka polityka ratuje Gazprom i Siłę Syberii 2

Historyczny dzień – negocjacje w Stambule między delegacjami rosyjską i ukraińską – będzie miał długofalowy wpływ na długo oczekiwany przez Federację Rosyjską projekt – budowę gazociągu Siła Syberii 2.

Czy nabierze ona nowego impetu w kontekście geopolitycznej „abrakadabry” i czy Pekin stanie się znacznie bardziej ustępliwy w omawianiu planów z Moskwą? „Nowyje Izwiestia” zapytał o to Aleksieja Gromowa, dyrektora naczelnego ds. energetyki w Instytucie Energetyki i Finansów.

— Z powodu wojen handlowych prezydenta USA Trumpa, Chiny zwiększyły w lutym import gazu przesyłanego rurociągami, przekraczając import LNG. Jest to pierwszy raz, kiedy odnotowano tak dużą nierównowagę.

— Faktem jest, że Chiny w ostatnich miesiącach aktywnie zwiększyły zakupy gazu przesyłanego rurociągami, głównie w ramach rosyjskiego projektu Siła Syberii 1. Od lutego, w związku z pogarszającymi się stosunkami ze Stanami Zjednoczonymi, Chiny całkowicie zaprzestały zakupu amerykańskiego LNG.

Uważam, że nawet pomimo pozytywnego sygnału, że Stany Zjednoczone i Chiny zmniejszyły poziom napięcia w wojnie handlowej i osiągnęły tymczasowe porozumienie w sprawie wzajemnej redukcji taryf na okres 90 dni, sytuacja w obszarze dwustronnego handlu energią nie ulegnie zasadniczej zmianie. Przypomnę, że Stany Zjednoczone obniżą cła na towary chińskie ze 145 do 30%, a Chiny na towary amerykańskie ze 125 do 10%.

Dla mnie jest zupełnie jasne, że Chiny nie powrócą do pełnoprawnych zakupów amerykańskich surowców energetycznych na swoje potrzeby, z wyjątkiem zakupów, które zostały już ustalone w długoterminowych kontraktach między Chinami a amerykańskimi producentami.

— Dlaczego możemy o tym mówić z przekonaniem? To nie pierwszy raz, kiedy Chiny wchodzą w konfrontację z administracją USA. Sprzeczne i liczne wypowiedzi Trumpa przyprawiają o zawrót głowy nawet politologów.

— Ponieważ ta wojna handlowa po raz kolejny pokazała Pekinowi, jak zmienny może być ich główny partner handlowy, Stany Zjednoczone. W tym kontekście Rosja z pewnością ma dodatkową szansę na zwiększenie dostaw energii do Chin. Dotyczy to przede wszystkim gazu ziemnego.

W tym kontekście dla Chin bardziej opłacalne jest odbieranie rosyjskiego gazu rurociągami, ponieważ gaz przesyłany rurociągami jest chroniony przed wszelkiego rodzaju presją sankcji.

Inne rosyjskie projekty mogą w każdej chwili zostać objęte sankcjami ze strony krajów zachodnich.

Tak było na przykład w przypadku Arctic LNG 2, gdy nie udało nam się w pełni wykorzystać potencjału tego projektu. Nie mamy też gazowców, które mogłyby zapewnić transport LNG z Arctic LNG 2. Gazowce, które wyczarterowaliśmy i zakontraktowaliśmy, a które są budowane na potrzeby tego projektu w samej Korei, nie są przekazywane Rosji, ponieważ Koreańczycy obawiają się ryzyka objęcia ich wtórnymi sankcjami ze strony Stanów Zjednoczonych. Pod tym względem dostawy rurociągowe są, powtarzam, bardziej niezawodne. Wyklucza się zatem tutaj jakąkolwiek destrukcyjną rolę ograniczeń sankcji państw trzecich.

—Czyli Chiny mają wybór: czy zamienić jedno szydło na drugie: osłabić swoją zależność od Ameryki i wzmocnić zależność od Rosji?

— Pekin słusznie uważa, że ​​zwiększenie dostaw rosyjskiego gazu rurociągowego w perspektywie długoterminowej połączy Chiny z Federacją Rosyjską na co najmniej kilkadziesiąt lat. I to jest prawdopodobnie główna przeszkoda między stronami, ponieważ Chiny stawiają na przyspieszone przejście na niskoemisyjny rozwój swojej gospodarki po 2030 roku.

Nie należy się spodziewać, że w ramach tej transformacji nastąpi znaczący wzrost zużycia gazu ziemnego w Chinach. Innymi słowy, nowe dostawy gazu rurociągami z Rosji po 2030 roku skutecznie wyprzedzą z rynku chińskiego innych dostawców gazu, a nie tylko potencjalne dostawy LNG z USA. Czy Chińczycy tego chcą? Nie mam jeszcze jasnej odpowiedzi na to pytanie.

Teraz kilka słów o projekcie Power of Siberia 2. Od dwóch lat sytuacja wokół negocjacji w sprawie realizacji tego projektu została skutecznie zamrożona z inicjatywy strony chińskiej. Co więcej, nawet Mongolia, przez którą miała przebiegać trasa nowego gazociągu, w ubiegłym roku zwątpiła w perspektywy jego realizacji i wykluczyła ten projekt ze swoich średnioterminowych planów rozwoju gospodarczego.

My z kolei zaczęliśmy opracowywać alternatywne opcje dodatkowych dostaw rosyjskiego gazu do Chin tranzytem przez Kazachstan. Jednak po wizycie Xi Jinpinga w Moskwie w maju 2025 r. pojawiła się ostrożna nadzieja, że ​​negocjacje w sprawie programu Siła Syberii 2 w końcu ruszą do przodu.

Jak wiadomo, strona rosyjska przygotowała już studium wykonalności dla Siły Syberii 2, co oznacza, że ​​sam projekt gazociągu jest już gotowy. Brakuje jedynie komponentu komercyjnego, mianowicie nie ma umowy na dostawę gazu przez SS-2 z Federacji Rosyjskiej do Chin, gdyż strony nie uzgodniły ani ceny gazu, ani ilości i warunków jego dostaw.

A fakt, że w maju 2025 r. podczas spotkania przywódców Rosji i Chin w Moskwie strony zgodziły się nadać dodatkowy impuls negocjacjom w tej dziedzinie, wskazuje, że Chiny wykazały polityczne zainteresowanie realizacją tego projektu.

Nie oznacza to jednak, że negocjacje na pewno zakończą się podpisaniem umowy handlowej. To skomplikowana historia, ponieważ stanowiska handlowe Chin i Rosji w tej kwestii są dość rozbieżne.

- Nie tylko. Federacja Rosyjska spodziewa się dostaw gazu przez SS-2 w ilości co najmniej 50 miliardów metrów sześciennych. Są to bardzo znaczące wolumeny.

Dla porównania zauważmy, że obecnie dostarczamy do Chin 38 miliardów metrów sześciennych gazu rurociągiem Siła Syberii 1; począwszy od 2028 r. dodamy do tej ilości kolejne dziesięć miliardów metrów sześciennych poprzez dalekowschodnią trasę z Sachalinu, co zostało już uzgodnione z Chinami.

Łączna ilość gazu dostarczanego rosyjskimi rurociągami do Chin do 2030 roku wyniesie więc 48 miliardów metrów sześciennych. I tutaj, w ramach jednego tylko nowego projektu „Siła Syberii 2”, proponujemy Chinom, aby zasadniczo podwoiły te dostawy. To poważne wyzwanie dla chińskiej gospodarki.

Chiny nie są jeszcze gotowe powiedzieć, że będą mogły przyjąć od Rosji wszystkie wolumeny gazu, jakie oferujemy w ramach tego kontraktu. To bardzo drażliwy punkt. I tutaj musimy albo zgodzić się na zmniejszenie deklarowanej przepustowości systemu rurociągów, co jest mało prawdopodobne, albo zgodzić się na bardziej elastyczne warunki dostaw „bierz lub płać”.

Z reguły warunek „bierz lub płać” gwarantuje, że nabywca zapłaci za co najmniej 80% zakontraktowanego gazu rocznie, nawet w przypadku ewentualnego faktycznego braku odbioru. Chiny jednak nalegają na obniżenie tej poprzeczki z 80 do 50%. Czy Gazprom jest gotowy na takie ustępstwa? Nie wiem nic na ten temat.

Drugie pytanie dotyczy wzoru cenowego rosyjskiego gazu.

O ile rozumiem, Federacja Rosyjska twierdzi, że warunki cenowe dostaw gazu za pośrednictwem gazociągu Siła Syberii 2 odpowiadają generalnie zasadom cenowym, na jakie strony zgodziły się w trakcie realizacji pierwszego projektu, Siła Syberii 1.

Jednak strona chińska nalega na znaczące ustępstwa cenowe ze strony Rosji, spodziewając się, że rosyjski gaz będzie dostarczany przez Siłę Syberii 2 po znacznie niższej cenie niż ta, która obowiązuje obecnie w ramach kontraktu na dostawy gazu przez Siłę Syberii 1. I tutaj możliwości kompromisu są prawdopodobnie znacznie mniejsze.

Powód jest oczywisty - ten projekt musi być dla nas opłacalny ekonomicznie. Biorąc pod uwagę wysokie koszty realizacji tego projektu, a także trudną sytuację finansową Gazpromu, myślę, że nie uda nam się znacząco obniżyć ceny gazu. W przeciwnym razie inwestycja w tak kosztowny projekt może się po prostu nie zwrócić.

— Na jakiego rodzaju zniżkę na Power of Siberia 2 nalega obecnie strona chińska?

— Dokładne informacje na ten temat mają tylko uczestnicy negocjacji, ale według informacji pośrednich Chiny domagają się ponad dwukrotnej obniżki ceny dostaw rosyjskiego gazu w stosunku do ceny dostaw w ramach SS-1.

Przypomnę, że według Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego Federacji Rosyjskiej w 2025 r. cena ta wynosiła 265 USD za tysiąc metrów sześciennych, a w ciągu dwóch kolejnych lat spadnie do 235 USD za tysiąc metrów sześciennych ze względu na specyfikę formuły cenowej zawartej w kontrakcie (powiązanie z cenami ropy naftowej na rynkach azjatyckich z opóźnieniem wynoszącym dziewięć miesięcy).

Innymi słowy, Chiny są gotowe odebrać dodatkowe ilości gazu z Rosji po cenie ok. 120 USD za tysiąc metrów sześciennych, co jest już poziomem cen zbliżonym do oczekiwanego poziomu cen na rosyjskim rynku krajowym po 2030 roku, biorąc pod uwagę plany ich stopniowego wzrostu w ciągu najbliższych kilku lat.

A to jest dla nas oczywiście nie do przyjęcia, gdyż przy takich warunkach cenowych eksport dodatkowych ilości gazu do Chin, biorąc pod uwagę konieczność budowy kosztownej infrastruktury rurociągowej, po prostu nie ma sensu ekonomicznego.

— Rząd Chin wie, jak czekać, targować się i stosować miękką siłę, aby osiągnąć swoje cele. Co więcej, Rosja nie jest jedynym dostawcą gazu do Chin.

„Myślę, że w ciągu najbliższych kilku miesięcy będziemy musieli odbyć dość trudne i ciężkie negocjacje ze stroną chińską. Ale zakładam, że jeśli te negocjacje handlowe zakończą się sukcesem, możemy usłyszeć o podpisaniu kontraktu na dostawę gazu za pośrednictwem Power of Siberia 2 tej jesieni. We wrześniu planowana jest ponowna wizyta Władimira Putina w Chinach. A ta wizyta mogłaby oznaczać początek praktycznej realizacji tego długo cierpiącego projektu.