Mısır Yetiştiricileri: Bir Protesto Eyleminin Politik Ekonomisi

En az 10 eyalette binlerce çiftçi, federal hükümetten ürünlerine adil fiyat verilmesini talep etmek için iki haftadır otoyolları kapatarak protesto düzenliyor. Özellikle mısır üreticileri, ton başına ödenen fiyatın 5.000 pesodan 7.200 pesoya çıkarılmasını talep ediyor.

Trafiği aksatan protestolarda sıklıkla görüldüğü gibi, odak noktası protestoların altında yatan sebeplerden ziyade, yolcular üzerindeki etkisine odaklanıyor. Çiftçilerin protestoları, yol barikatlarında mahsur kalanlara şüphesiz rahatsızlık veriyor. Ancak ne yazık ki, federal hükümet ve üretimin çoğunu kontrol eden aracı şirketler onlara başka seçenek bırakmadı. Sorunun kökü, çiftçilere ürünleri için adil bir fiyat ödenmemesi ve bir avuç neredeyse tekelci şirketin mısır stoklayıp işleyerek muazzam kârlar elde etmesidir.

Jalisco, Tototlán'dan bir mısır çiftçisi olan Jesús Díaz bunu çok net bir şekilde açıkladı. Mısırın kilosu başına dört veya beş peso (ton başına dört veya beş bin peso) ödenirken, nikstamalize mısır unundan yapılan bir kilo tortilla 24 ila 28 pesoya satılıyor. Çiftçilere mısırları için ödenen fiyat ile halka satılan tortillaların fiyatı arasındaki 20 hatta 23 pesosu kim cebe indiriyor? Elbette, malzeme, ücretler ve diğer masraflar da düşülmeli. Yine de, iki fiyat arasındaki fark, mısır çiftçilerinin protestosunun ardındaki basit bir siyasi ekonomiyi ortaya koyuyor.

Yıllar boyunca ve şimdi de yol kapatmaları sırasında, mısır üreticileri iki soruna dikkat çekiyor: hükümetin ihmali ve ulusal mısır üretiminin dört-beş büyük şirket tarafından fiilen tekelleştirilmesi. Jalisco, Zapotlán del Rey belediyesinden bir mısır üreticisi olan René Hernández, "Dört-beş şirketten oluşan bu sektörün ülkeyi rehin alması utanç verici. 40.000 üreticiyiz," dedi ve mısır çiftçilerinin üç yıldır düşük fiyatlara katlandığını ve şimdi tarım sektörü için bir kurtarma paketi talep ettiklerini ekledi.

René Hernández, bu şirketlerden stokçu olarak bahsederken, "Ülkeyi yöneten dört veya beş şirket var," dedi. Ancak gerçekte, bunlar sadece iki nixtamalize un üreticisi: Gruma ve Minsa. Minsa, iş adamı ve eski PRI senatörü Raymundo Gómez Flores tarafından kurulan ve şu anda Belediye Başkanı Claudia Sheinbaum'a son derece yakın olan kızı Altagracia Gómez Sierra tarafından yönetilen Promotor Empresarial de Occidente konsorsiyumuna ait.

Gruma ise mısır endüstrisinin gerçek tekeli olan Maseca markasının sahibi. Nitekim Ekim 2024'te Federal Ekonomik Rekabet Komisyonu (Cofece), pazarın Gruma'nın elinde yoğunlaşması nedeniyle "Meksika'daki tortilla dükkanlarına satılan nixtamalize mısır unu pazarında rekabet koşullarının bulunmadığı" sonucuna vardı.

Ülkeyi sekiz bölgeye ayırıp mısır endüstrisini analiz ettikten sonra Cofece, Gruma'nın her bölgede satışların %50 ila %90'ını elinde tuttuğu ve her bölgedeki en büyük rakibinden iki ila dokuz kat daha fazla pazar payına sahip olduğu sonucuna vardı. Bu, Gruma'nın rakiplerinden neredeyse %10 daha yüksek bir ortalama fiyat belirlemesine olanak tanıyor (http://bit.ly/3JxcAXc). Pazar yoğunlaşması o kadar önemli ki Cofece, pazarı düzenlemek amacıyla Gruma'nın tüm dağıtım filosu ve satış gücüyle birlikte beş üretim tesisini satmasını önerdi. Bunun gerçekleştiğine dair hiçbir belirti yok. Gruma, iş adamı Roberto González Barrera (2012'de öldü) tarafından kuruldu ve şimdi çocukları tarafından yönetiliyor. González ailesi, PRI partisinin altın çağında yakından ilişkiliydi ve Salinas de Gortari ailesiyle yakın bağlarını sürdürdü. Tüm partilerdeki siyasi sınıf içinde önemli bağlantıları olmaya devam ediyor.

Ülke genelinde protestolar ve büyük yol kapatmalarıyla karşı karşıya kalan federal hükümet, mısır yetiştiricilerinin liderleriyle müzakereleri kabul etti. Pazartesi günkü toplantıda hükümet, stokçu şirketler tarafından ödenecek ton başına 5.200 peso taban ödeme ve 850 peso devlet desteği, yani toplam ton başına 6.050 peso önerdi. Mısır yetiştiricileri teklifi reddetti ve ton başına 7.200 peso ödemede ısrar etti. Ancak, çiftçi ailelerinin emeğinden kâr eden birkaç şirketin tekelindeki piyasa yapısı ortadan kaldırılmazsa sorun devam edecek.

[email protected]