Musk-Trump: een conflict in de rechtse constellatie

De botsing tussen Elon Musk en Donald Trump – twee immense ego's die ooit bondgenoten waren – is niet alleen een episode van een breuk tussen twee mensen. Het is ook een symptoom van een divergentie in de politiek-intellectuele constellatie die de fundamenten van het democratisch liberalisme, deze "reactionaire internationale", zoals Emmanuel Macron het noemde, ter discussie stelt.

Het is in feite geen samenhangend blok. Het kent ten minste drie belangrijke ideologische groepen: de christelijke ultraconservatieven, de identitaire populisten en de techno-libertariërs. Ze komen echter allemaal tot een consensus in het verwerpen van de erfenis van de Verlichting – van de universele rede, van gelijke rechten, van wetenschap als basis voor politieke besluitvorming.

Musk belichaamt de techno-libertarische vleugel. Hij gelooft in een technologische meritocratie die afkerig is van de staat. Hij ziet absolute vrijheid van meningsuiting als instrument voor zowel emancipatie als totale deregulering. Trump belichaamt populistische, nationalistische en autoritaire wrok. Hij mobiliseert zijn grote aanhang tegen culturele elites, immigranten en burgerrechten, en gebruikt de staat om conservatieve moraliteit op te leggen (ondanks zijn geschiedenis van privé-"ondeugden").

De spanning tussen beide laat zien hoe dit nieuwe radicale rechts niet monolithisch is. Het is zelfs tegenstrijdig. Katholieke integralisten staan ​​bijvoorbeeld wantrouwend tegenover transhumanisme en de libertaire cultuur van Silicon Valley, terwijl identitaire populisten een sterke staat verdedigen, die door libertariërs wordt veracht.

Maar ze zijn allemaal van plan om samen de fundamenten van het leven te herschrijven. Ze maken gebruik van sociale netwerken (die in sommige gevallen door henzelf worden beheerd, zoals Musk), videoplatforms, ideologische denktanks, invloed van universiteiten en desinformatiekanalen.

Het conflict tussen Musk en Trump kan worden gezien als een interne strijd om de toekomst van dit nieuwe rechts. Wordt het geleid door een grof, nationalistisch populisme dat vertrouwt op wrok en isolatie? Of door een hyperindividualistische technologische elite die droomt van privésteden, digitale valuta en een ontsnapping naar Mars?

De uitdaging die ze vormen is niet alleen politiek, maar ook cultureel van aard. En de vraag is of democratieën in staat zullen zijn hierop te reageren – of dat ze machteloos zullen toekijken hoe de liberale orde die hen sinds 1945 in stand heeft gehouden, uiteenvalt.